قدس آنلاین - شاید این روزها موضوعی مانند «آیین نامگذاری نوزادان» کمی عجیب به نظر برسد. آیینی که تا همین یکی دو دهه گذشته به نوع و سبکی خاص در بین تمام اقوام کشور رایج بود.6 یا هفت روز پس از تولد نوزاد در جشنی که تمام بزرگان فامیل حضور داشتند، نام‌هایی از بزرگان اقوام بخصوص نام پدربزرگ یا مادربزرگ از دنیا رفته یا بزرگان دین بر کاغذهایی نوشته می‌شد و در بین صفحات قرآن جا خوش می‌کرد. بعد بزرگ فامیل با سلام و صلوات یکی از آن صفحات را باز می‌کرد و نام انتخاب می‌شد. حاصل آن همفکری و احترام به بزرگان فامیل و اقوام می‌شد نامی ماندگار و همراه همیشگی نوزاد. این فرآیند انتخاب نام، حالا تقریباً از بین رفته و نوزاد قبل از آنکه پا به این دنیا بگذارد، صاحب نام می‌شود. آن هم نام‌هایی خاص و گاه عجیب و غریب که شبیه به هیچ نامی نیست. نام‌هایی که پس از شنیدنش، باید در مورد جنسیت نوزاد فکر کرد و حدس زد!

* اثرگذاری بر سرنوشت نوزاد

دکتر حسین اکبری، استاد دانشگاه و جامعه شناس در مورد نامگذاری کودکان می‌گوید: انتخاب نام، برای نوزاد بحث بسیار مهمی است. در تعالیم دینی هم انتخاب نام نیکو یکی از حقوقی است که فرزند بر پدر و مادر دارد. دلیلش هم می‌تواند تأثیری باشد که این نام‌ها بر شخصیت و آینده فرد دارد. یک نام نامناسب می‌تواند تعریفی نامناسب از یک فرد داشته باشد. در دیدگاه‌های جامعه‌شناسی داریم که افراد دیگران را تعریف می‌کنند. نام‌های نامناسب می‌تواند تعاریف نامناسبی از فرد به دیگران ارایه کند. یا اگر ارجاعات بیرونی نام‌ها خوب نباشد، به طور مثال افرادی در جامعه وجود داشته باشند که سابقه و وجهه اجتماعی مناسبی نداشته باشند، این ویژگی‌ها در کودک تعمیم داده شده آن اخلاق و رفتار در او نهادینه می‌شود.

این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه در فلسفه تحلیلی، بحث تأثیر نام‌ها را داریم می‌افزاید: نام حتی می‌تواند بر شخصیت فرد تأثیرگذار باشد. یعنی حتی نحوه تلفظ یک نام، معنایی که یک نام دارد و ارجاعات بیرونی آن می‌تواند بر روی خلقیات فرد تأثیرگذار باشد. وی می‌گوید: هم فرد و هم دیگران او را با نامش تعریف می‌کنند؛ بنابراین از نظر اجتماعی نام‌ها دارای بار هستند. هر نام با خودش محتوایی دارد که محتوا را می‌تواند به حامل نام نسبت دهد. بنابراین هر واژه‌ای که استفاده می‌کنیم بویژه نام‌های افراد، دارای بار و وزن اجتماعی است. یک نام نامناسب می‌تواند تعاملات فرزند را با دوستان، مدرسه و بعد در جامعه تحت تأثیر قرار دهد. نام و نام خانوادگی که باعث خجالت و شرمساری فرد شود، اعتماد به نفس را از او گرفته و سبب بروز مشکلاتی برای او خواهد شد.

* نام‌هایی که تبدیل به کالای مصرفی شده‌اند

این استاد دانشگاه تأکید می‌کند که در جامعه باید بسیاری از رفتارهای مردم را از دیدگاه جامعه‌شناسیِ مصرف، نگاه کرد. یعنی به همان شکل که کالایی را می‌خریم و می‌خواهیم با آن کالا نوعی نمایش مصرفی و تظاهر داشته باشیم، از نام هم همان بهره‌برداری را می‌کنیم. نام برای ما در عین حال که مشخصه شخصیتی محسوب می‌شود به نوعی پرستیژ اجتماعی هم هست. یعنی افراد برای ایجاد تمایز اجتماعی به سمت نام‌های نامتعارف می‌روند و به نوعی می‌خواهند خودشان را از دیگران متمایز کنند و برتری منزلتی در خودشان ایجاد کنند. به عبارتی این نامگذاری‌ها وسیله‌ای برای ابراز وجود پدر و مادرها و پز اجتماعی و وسیله‌ای برای پنهان کردن عقده‌های سرکوب شده، می‌شوند.

اکبری خاطرنشان می‌کند: برخی از نام‌ها نوعی تلاش برای ابراز وجود است مانند نام‌هایی که در فیلم‌ها، سریال‌ها و شبکه‌های ماهواره‌ای مد و تبلیغ می‌شوند. برخی والدین به همان شکل که به فکر عوض کردن مبلمان، وسایل منزل و مسافرت خارجی هستند که بیشتر آن‌ها جنبه نمایشی دارد، نام می‌گزینند. امروزه نام‌ها مصرف اجتماعی پیدا کرده است، به جای اینکه بخواهد نشانه‌ای برای یک فرد باشد.

* مرد نکونام نمیرد هرگز!

حجت‌الاسلام لطفی‌پور، کارشناس دینی و مشاور خانواده نیز درباره انتخاب نام به خبرنگار ما می‌گوید: طبق آموزه‌های دینی، تمام رفتار ظاهری ما، اثری باطنی و ملکوتی دارد. یکی از این اعمال نامگذاری است. انتخاب نام را نمی‌توان یک موضوع کوچک و بی‌اهمیت دانست. برای همین است که نامگذاری برای کودک یک حق معرفی می‌شود و گفته شده که حق فرزند بر پدر و مادر گذاشتن نام نیکو بر فرزند است؛ چرا که حتماً بر نفسانیت بچه اثر می‌گذارد. انتخاب نام خوب برای کودک، انتخاب نامی قرآنی یا از معصومین(ع) و یا نام‌هایی که مرتبط با مقام ولایت یا مقدسات هستند، کم‌کم سبب ارتباط نفس بچه با مقدسات شده و حتماً اثر نفسانی بر کودک دارد. ضمن اینکه انتخاب این نام‌ها نشانه محبت به خدا و اولیای خدا نیز هست. در دین ما اشاره شده که آخر دینداری باید به محبت ختم شود. نامگذاری در دین ما، اگر همراه با مقدسات باشد، ارزش ذاتی برای کودک به همراه می‌آورد. به طور مثال توصیه شده است که کودکان دارای اسامی محمد یا فاطمه را دعوا نکنید. چرا که به خاطر نام، کودک ارتباط ویژه‌ای با پیامبر اکرم(ص) برقرار کرده و ارزش ویژه‌ای پیدا کرده است. نام کم‌کم به بخشی از هویت انسان‌ها تبدیل می‌شود.

* نام‌ها جهت‌گیری یک جامعه را مشخص می‌کند

این کارشناس خانواده می‌گوید: درست است که اختیار نامگذاری فرزند با پدر و مادر است ولی با توجه به آموزه‌های دینی ما، یکی از حقوق فرزند بر پدر و مادر این است که نامی نیکو و شایسته بر او بگذارند که هم معنی خوبی داشته باشد و هم در آینده باعث سرافکندگی او در جامعه نشود و از شنیدن نام خود احساس خجالت و حقارت نکند. وی با اشاره به اینکه اولین چیزی که در مخاطب تأثیر می‌گذارد نام فرد است، می‌افزاید: نام‌ها بخشی از هویت انسان را می‌گیرند و درون خود واجد معانی هستند و به یک یا چند خصلت در درون انسان اشاره می‌کنند. معانی نام‌ها بر خصوصیات اخلاقی اثر می‌گذارد.

حجت‌الاسلام لطفی‌پور در پایان یادآور می‌شود: نامگذاری‌ها در فضای کلان یک جامعه و قوم، نشانه حساسیت آن گروه به برخی ارزش‌هاست. از نام‌های مورد پسند یک قوم یا یک طایفه می‌شود فهمید که نظر آن‌ها نسبت به زیبایی، دین، حماسه و مفاهیمی از این قبیل چیست؟ نامگذاری اهداف، آرمان‌ها و افکار پدر و مادر و در نگاه کلی‌تر جامعه را آشکار کرده و فرزندان را رسماً به جمعیت‌ها و مرام‌های گوناگون وابسته و ملحق می‌کند. از نامگذاری یک پدر و مادر آگاه، می‌توان به افکار و آرمان‌های آن‌ها پی‌برد.